Święci codzienni. Religijne malarstwo na szkle w zbiorach etnograficznych Muzeum w Gliwicach

Wystawa „Święci codzienni” poświęcona jest kolekcji obrazów o tematyce religijnej, malowanych na szkle, które stanowią reprezentację popularnego w XIX wieku zjawiska artystyczno-religijnego. W miejscowościach bogatych w opał i piasek szklarski, gdzie działały huty szkła (na terenie dzisiejszych Niemiec, Austrii, Czech i Słowacji, a w dzisiejszej Polsce – na Dolnym Śląsku), powstawały masowo warsztaty i manufaktury rodzinne, zajmujące się twórczością dewocyjną. Oprócz dostępności materiałowej, do rozwoju malarstwa religijnego na szkle przyczyniło się w dużej mierze XIX-wieczne ożywienie religijne wśród katolików, którzy żyli na terenach podległych administracji pruskiej, wówczas systemowo wrogiej wobec działań Kościoła katolickiego. Bliskość ważnych ośrodków pątniczych na terenie Dolnego Śląska, np. Wambierzyc czy Barda Śląskiego, zwiększała lokalne zapotrzebowanie na dewocjonalia, które pielgrzymi mogliby zabrać do domu na pamiątkę. Oprócz znaczenia religijnego, obrazy na szkle we wnętrzach domów świadczyły o zamożności i statusie właściciela. Pełniły również funkcję dekoracyjną, stąd w stylu malarskim dominują wówczas intensywne barwy, bogate ornamenty.

Na wystawie przyglądamy się także technice wykonania obrazów na szkle, jak również procesowi ich konserwacji. W języku niemieckim o malarstwie na szkle mówiono Hinterglasmalerei, co odzwierciedla specyficzną technikę wykonywania obrazu na odwrocie szklanej tafli. Odwrotnie niż w tradycyjnym malarstwie, obowiązywała zasada „od szczegółu do ogółu”: w pierwszej kolejności nanoszono szczegóły twarzy, ciała, szat czy cieniowania; następnie wypełniano kolorami odzież. Na końcu wykonywano ornamenty i tło. Przygotowanie zabytków do eksponowania obrazują filmy prezentowane na ekspozycji, na których zwiedzający zobaczą pracę muzealną za kulisami.

Kuratorka: Marta Paszko (Dział Etnografii i Antropologii Miasta)

Konserwacja: Anna Kruszyna (konserwator Muzeum w Gliwicach

Organizator: Muzeum w Gliwicach